HMOOB LUAM NABTHAS ມົງຫຼວງນໍ້າທາ
Hmoob Luam Nabthas cev tsoos tsho tshiab tam sim noZaj Tsav Xwm Contents:
1. Keeb Kwm zos Npam Naj Vas
2. Npe cov thawj coj nyob thaj tsam Npam Naj Vas
3. Keeb Kwm Hmoob tsiv los nyob Npam Naj Vas
4. Xeev Luam Nabthas poob rau Nplog tog sab laug
5. Hmoob Luam Nabthas sawv ua rog CIA
6. Lub nroog Naj Ywj [Nam Yu Lima site 118A]
7. Tseem Hwv Nplog pawg tub rog nqe 1 nyob Luam Nabthas
8. Tseem Hwv Nplog cov thawj coj tub rog tswj Naj Ywj
9. Naj Ywj poob rau Nplog tog sab laug xyoo 1972
10. Xeev Luam Nabthas poob rau Nplog sab laug zaum ob
11. Lub yeej Thoj nam Npab Toos[ Ban Thong Refugee Camp]
12. Keeb kwm Hmoob [Hmong History Time Line]
13. Nom tswv Thaib kaw Yeej Thoj Nam
14. Hmoob kev tuaj ua neej nyob tebchaws Amelikas
Tus sau yog: Kwm Xeeb Xyooj [Seng Xiong]
Copyright 2011. All rights revervedKeeb Kwm Hmoob Luam Nabthas ຫຼວງນໍ້າທາ.Keeb Kwm lub Zos Npam Naj Vas yog tshwm sim los li no.
Lub zos Npam Naj Xees yog zos Mab Daum [Ban Namsing] zos dej tsov ntxhuav.
Lub zos Npam Naj Xees no cov Mab Daum nyob los tau ntau pua xyoo lawm.
Lub zos Npam Naj Vas [Ban Namvang] yog Hmoob lub zos. Ob lub zos no nyob
Nrug sib deb li 15 miles. lub zos Npam Naj Vas nyob rau sab hnub tuaj qab teb.
Ua ntej no kuv yuav los hais txog cov zos Hmoob uas muaj nyob lub xeev Luam
Nabthas txij xyoo 1975 rov hauv li nram qab no:
1. Lub zos Tiaj Xyoob Ntxhws, Lub zos no yog thawj lub zos Hmoob los pib
nyob, Kws yees xyoo 1880AD. Hmoob los nyob tau tsis ntev xwb. Vim
Mab Daum tau muab Hmoob caum tawm mus lawm.
2. Lub zos Moj Sab, Hmoob mus nyob tom qab Fab Kis tau tso cai rau Hmoob
Mus nyob, Kwv yees xyoo 1880AD.
3. Lub zos Npam Naj Vas (Ban Nam Vang). Hmoob khiav tom lub zos Mob Sab
los nyob, kwv Yees li xyoo 1895.
4. Lub zos Roob Paj Iab, yog cov Hmoob Xyooj tsiv tawm ntawm lub zos
Npam Naj Vas mus nyob, nrug deb lub zos Npam Najvas li 1 mile rau sab
qab teb.
5. Lub zos Tshiab, cov Hmoob Thoj tsiv tim lub zos Npam Naj Vas los nyob,
Nrug deb lub zos Npam Naj Vas 5 miles rov rau sab qab teb.
6. Lub zos Pas Zaj, [Looj Thaj] yog cov Hmoob Yaj tsiv tawm ntawm lu zos
Npam Naj Vas mus nyob, nrug deb li 4 miles rov rau sab qab teb.
7. Lub zos Pas Xees Lees, Yog cov Hmoob Xyooj tsiv tawm ntawm lub zos
Npam Najvas mus nyob, nyob rov sab qab teb kwv yees 15 miles.
8. Lub Zos Pas Kha[Ban Pang Kha] Yog yawg Xaiv Yob Yaj tsiv tawm ntawm
Lub zos Pas Xees Lees mus nyob, nyob nrug deb ntawm lub zos Pas Xees
Lees li 1 mile rau sab qab teb.
9. Lub zos Npam Naj Cib, yog Vam Tub Thoj tsiv tawm ntawm lub zos
Npam Najvas los nyob.
10. Lub Zos Roob Txhia, Yog Yawg Lis Xeeb Xais tsiv sab Toj Kub kees Nees los
Nyob.
11. Lub Zos Pus Xab[Ban Phu Xang] yog cov Hmoob Yaj tsiv ntawm lub zos Looj
Thaj mus nyob.
12. Lub Zos Tob Poos[Ban Tao Pune] yog cov Hmoob Catholic tawm ntawm lub
zos Npam Naj Vas tsiv mus nyob yog xyoo 1961. Yog Txiv Plig Vaj Pov coj cov
Hmoob Catholic mus nyob txog xyoo 1962.
13. Lub Zos Tuam Hem Sab [Ban Dongving] Yog yawg koob Ntsuab cai Yaj,
Thiab Nyiaj Yob Yaj tsiv tawm lub zos Moj Sab mus nyob.
14. Lub Zos Toj kub Kees Nees [Npam Kees Nees]
15. Lub Zos Pheej Hauj[Ban Phin Ho] Hmoob Hawb, thiab Hmoob Thoj los nyob
kwv yees xyoo 1870
16. Lub zos Nab Npus
17. Lub zos Naj Las[Ban Nam La]
18. Lub zos Pab Twb Lwb
19. lub zos Naj Vuaj[Ban Na Wuo]
20. Lub zos Npam Pus Thav[Ban Phu Tha]
21. Lub zos Naj Ngos[Ban Nam Ngao]
22. Lub zos Naj Phes [Ban Nam Phet]
23. Lub zos Roob Phas Dees[Ban Phu Pha Dang]
24. Lub zos Xub Yoob
25. Lub zos Phas Oos[Ban Pha Ong]
26. Lub zos Naj Yoob[Ban Namyon]
27. Zos Hav Tsov
28. Lub zos Tsua Luv
29. Lub zos Naj Mais
30. Lub zos Quav Npua
31. Lub zos Nyiaj Ntxhim
32. Lub zos Tshav Nyuj
33. Lub zos Ciaj Coob
34. Lub zos Xas Xoob
Luam Nabthas muaj txog ntau haiv neeg nyob koom ua ib ke
Lub Xeev Luam Nabthas muaj txog 34 haiv neeg los nyob ua ke sib koom tebchaws
Nyob ua kev sib raug zoo koom ua ib lub xeev. Cov haiv neeg muaj li nram no:
Lao, Hmong, Akha, Mien, Samtao, Thai Dang, Thai Dam, Thai Lu, Thai Nuea,
Thai khao, Thai Kalom, Khamu, Lamet, Lahu, Mouser, Thai Yuan, Red Thai,
Lanten, Rok, Oo, Lao Bit, Kue.
Lub zos Npam Naj Xees yog lub zos niaj hnub no Hmoob nyob Photo by Seng Xiong 2011
Raws li Npuag Vas Vwj, thiab Nyiaj Kawm Vwj tau hais mas ntau xyoo dhau los
nomtswv Nplog tau hais kom lawv nqes mus nyob nram teb tiag, ntawm ntug
kev tsheb ze Tob Poos. Tab sis thaum lawv mus nyob nram ua rau lawv muaj
mob heev, thiab ua rau lawv cov neeg tau tuag. Yog li ntawd lawv thiaj cia li
tsis nce rov los nyob ntawm Mab Daum lub qub zos no. Muaj 2 lub zos nyob ua
ke, ib lub yog Hmoob, muaj ib lub yog cov Kwv Txhoob. Koom ib tug nai ban.
Lawv ua liaj ua teb noj, thiab nyob li qub tsis hloov ntau li. Nom tswv Nplog
Tuaj ua tau o blub tsev kawm ntawv rau lawv lub zos no
Cov Mab Daum nyob lub zos no tau raug tshais mus nyob nram teb tiag tas
Lawm, lawv mus tsim zoo vaj tsev, thiab ua liab, cog ntoo yas phas las, lawv
Muaj kev vam meej ntau dua peb cov Hmoob uas nyob pem roob.
This is the present map
Lub zos Npam Naj Vas yog ib lub zos Hmoob nyob toj roob siab nyob sab qab
teb li 80 Miles deb lub nroog Luam Nabthas, thiab 100 miles sab qaum teb ntawm
Lub nroog Houei Xay [Bo Keo.]
Npe cov txwj laug [Nai Ban] Saib thaj tsam no 1880 - 19751. Nyiaj Yob Yaj kws yees xyoo 1881
2. Nyiaj Txoov Yaj
3. Nom Phaj Xyooj
4. Ntsuab Lwv Yaj
5. Zoov Laum Yaj
6. Ntsum Ntxawg Yaj
7. Vam Lwv Xyooj
8. Ntsum Xeev Thoj
9. Xaiv Tub Thoj
10. Tsuj Xwm Xyooj
11. Nchaiv Yis Xyooj 1950 - 1954
12. Suav Lwm Thoj 1954 – 1962
13. Major Vam Meej Xyoo [Xyooj Nraug] yog tus coj tag nrho Hmoob nyob
Sab tebchaws Luam Nabthas txij xyoo 1963 txog 1975.
14. Luetenant Sang Khammy [Nom Pov Yaj] yog Hmoob Luam Nabtha thawj
Tug tub rog Fab Kis Nws nyob lub zos Tuam Hem Sab. Sang Khamy yog
Yawg Koob Nyiaj Yob Yaj tus tub Xeeb Ntxwv
Txheej laus thaum ub mas lawv ntse heev, lawv txawj hais paj lug, thiab Lawv hais
plaub ntug mas lawv hais cai paj lug. Txheej no peb tsis paub, Thiab khaws tsis tau
li lawm. Cov laus thaum ub lawv puav leej paub lus Suav zoo.
Keeb Kwm Hmoob Khiav los nyob lub zos Npam Naj Vas
Raws hais mas twb tau muaj ib pab los txeem rau lub tebchaws Npam Naj Xees
Lawm. Tab sis vim Plhuab Nyuab tsis pub nyob, ces thiaj khiav mus rau lwm qhov
Lawm. Pab nram no yog pab thib 2 uas tau los pib nyob rau lub thaj tsam no:
Kwv yees li xyoo 1880AD tau muaj ib pab yawg koob: Ntsuab Cai Yaj, Nyiaj Yob Yaj,
Ntxoov Yias Yaj, Ntsum Tuam Yaj, Nplaib Ntxhais Yaj, thiab Ntsuab Maim Muas.
Lawv cov yawg koob no tau coj ib pab Hmoob khiav los nyob ntawm lub dawm yuav
mus lawm nram tiaj xyoob ntxhws ze ze ntawm lub zos Npam Naj Xees. Lawv cab nyuj
cab nees thiab los so ntawm lub dawm ntawd, Cov Mab Daum paub, thiab cov Mab
Daum tsis pub lawv nyob, Mab daum thiaj li tau ntau nruas dub nruas kub twg caum ,
tua phom nrov nroo ntws ib tog tuaj caum kom Hmoob tawm, thiab muab cov laus uas
khiav tsis taus muab pav thiab muab kwv, thiab muab ev coj mus rau nram lub zos Qhov
Hmoov Sib [Tao Pun]. Hmoob thiaj li tau khiav taug kev mus so ze ntawm lub nroog Pus
Khuas [Viang Phu Kha], thiab Hmoob tau mus ua tsev pheeb suab, thiab mus thov mov
ntawm cov Puab Yib tom nroog los noj.
Muaj ib hnub Fab Kis tus Commissioner tus poj niam tau caij nees tuaj ncig ua si,
thiaj nug Hmoob hais tias, yog ua li cas nej thiaj los nyob li no? Hmoob thiaj teb hais
tias, peb tau tsis los nyob rau thaj tsam ze lub zos Npam Naj Xees, tab sis Plhuab
Nyuab tsis pub peb nyob, thiab muab peb raws tawm. Yog li peb thiaj tau khiav los
nyob ntawm no. Tus pojniam Fab Kis thiaj hias tias yog li ntawd ces nej yuav tau
mus ntsib thaj Commonsay [Commissioner]. Lawv thiaj tau mus ntsib tus nom
Fab Kis, nws thiaj li hais tias yog nej muab nej 3 tug txiv nees zoo zoo nkauj rau kuv
mas kuv mam coj nej mus hais Mab Daum kom cia nej nyob. Hmoob thiaj li pom zoo
muab Hmoob 3 tug txiv nees uas rog zoo nkauj pub rau Fab Kis tus nom.
Fab kis tus Commissioner thiaj li tau caij nees nrog Hmoob mus ntsib cov Mab Daum
pem lub zos Npam Naj Xees [Ban Namsing]. Thaum mus txog lawm nws tau hu tag
nrho cov Mab Daum tuaj nrog nws sab laj. Nws tau nug seb leej twg yog tus tso cai
kom lawv raws Hmoob khiav, tsis pub Hmoob nyob? Nws taw tes rau txhua tus, tab
sis tus twg los tsis kam lees, thiaj muaj ib tug tau taw tes rau Ai Nye tus thawj hau zos,
Nws thiaj tau lees hais tias nws tau ua tiag, vim lawv yuav txuag lawv tej hav xyoob
Hav ntoos tsis xav pub neeg los txeeb. Thaj commissioner thiaj hais tias tej tebchaw
No yog Huab Tais Npog li av, es yuav tau muab rau Hmoob nyob, thiab cia Hmoob pab
Them se rau Fab Kis. Yog li ntawd thaj commonsay thiaj li taw tes kom Hmoob mus nyob
tim lub Roob Moj Sab. Lub caij ntawd mas lub roob Moj Sab yog hav zoov nuj txeeg tsaus
nti, thiab yog hav kav theej nkag mus tsis txeem li. Thaj commissioner thiaj yuam kom
Mab daum coj Hmoob kev nce mus txeem lub Roob Moj Sab, Mab Daum coj mus txog
Tim ib nta toj xwb ces mab daum rov qab los lawm. Hmoob mam txeem mus nkag
rau lub Roob Moj sab, Hmoob mus nyob rau ntawm lub pas dej Co, vim qhov ntawd thiaj
muaj dej txhaw me ntsis xwb. Lawv thiaj los ua noj ua haus nyob rau lub roob Moj Sab.
Lub Roob Mob Sab thaum lawv pib los nyob yog hav zoo nuj txeeg, muaj twj kum nyob.
Tab sis Hmoob los nyob tau kwv yees li ib tiam neej xwb, lub roob Moj Sab dhau mus ua
Suab puam hav nqeeb, thiab tsis muaj ntoo li lawm, los txog niaj hnub no los
Tseem zoo li qub yeej ciaj tsis tau hav zoov ntxiv lawm
Lawv los nyob lub Roob Mob Sab tau ntau lub xyoo. Tsis ntev ces lawv cov thawj coj
Tau sib txeeb ua hau ces lawv hais tsis sib haum thiab tau sib ntaus. Thiaj ua rau lawv
Sib tawg nyias tsiv mus nyob nyias ib lub zos. Yawg Ntsuab Maim Muas khiav rov mus
nyob Roob Nqeeb, Ntsum Tuam Yaj khia mus nyob Roob Tuam Hem Sab, yawg Nom
Phaj Xyooj khiav mus nyob lub zos Npam Naj Vas. Lub caij no yawg Ntsum Xeev Thoj
Tau khiav teb chaws Naj Mais los nrog Nom phaj Xyooj lawv pab Hmoob Xyooj nyob
Ua ke rau lub zos Npam Naj Vas. Ntsum Xeev Thoj lawv yog cov Hmoob Dub, Nom
Phaj Xyooj yog cov Hmoob Ntsuab.
Thaum lub caij ntawm mas luag tsuas cav hais tias lub roob Mob Sab zoo yaj yeeb,
Yeeb Mas zoo tshaj plaws li nplooj yeeb zoo qhwv mov. Yog li no yawg Zoov Xeeb
Xyooj, thiab Leej Xyooj yog cov Hmoob dawb nyob lub zos Toj Kub Kees Nees thiaj
tau tuaj saib, thiab pom hais tias muaj tiag, yog ntov hav zoov nuj txeeg ua yaj yeej
mas zoo kawg, nplooj yeeb dav zoo qhwv mov tiag. Ces ob tug txawm tau khiav Los
nrog lawv nyob lub zos Npam NajVas, tom qab ib xyoos ntxiv ces lawv thiaj rov los
tos peb Yawg uas yog Yawg Ntxoov Huas Xyooj nyob lub zos Toj Kub Kees Nees los
nrog Lawv nyob.
Lub Roob Moj Sab muaj lub moo ncha mus txog Suav teb Yunan, Yog li no txhua lub
xyoo thaum Hmoob lub paj tsiab 30 mas Suav tuaj nqus yaj yeeb coob kawg, Suav
thauj nyiaj choj, thiab ntaub xov tuaj pauv yaj yeej. Ib tug Suav los pav mas muaj txog
10 tawm tus nees tuaj ncig Hmoob tej zos thaj tsam lub Zos Npam NajVas. Tab sis lub
Zos Npam NajVas yog lub Suav tuaj ua ntej tshaj lwm lub. Tam sim no Nomtswv Nplog
Txwv tsis pub Hmoob mus ua yaj yeeb li lawm. Yog li no Lub roob Moj Sab thiaj tsis muaj
Neeg mus ncig ntau li lawm.
Lub caij no yog yawg Ntsum Xeev Thoj ua tus hau zos. Tab sis thaum yawg Ntsum
Xeev muaj mob lawm ces thiaj muab yawg Xaiv Tub Thoj los ua tus hau zos, Xaiv Tub
Thoj ua hau zos tau ntau lub xyoo, thiaj muab hloov rau Nchaiv Yis Xyooj ua. Kwv yees
xyoo 1955 Nchaiv Yis tau tsiv mus rau Phwv Cis Theeb, thiab tau muab tso rau Suav
Lwm Thoj ua tus tuav los txog hnub lub tebchaws poob rau tog nom sab laug xyoo 1962.
Tom qab no lawv huaj vam coob tuaj, ces yawg Zoov Laum Yaj thiaj coj ib pab cov
Hmoob Yaj khiam mus ua zos nyob Looj Thaj, thiaj tseg cov Hmoob Xyooj Hmoob
Dawb nrog cov Hmoob Thoj nyob lub zos Npam Naj Vas lawm xwb. Thaum ntawm
muaj yawg Xaiv Yob Yaj Khiav los nrog yawg Zoov Laum lawv nyob lawm thiab. Nyob
tsis ntev ces yawg Zoov Laum tsiv mus ua zos rau lub zos Pas Xees Lees nrog yawg
Ntsum Tuam Xyooj nyob, nws nyob tsis ntev ces nws tau tsiv mus ua zos nyob lub zos
Pas Khas. Tom qab no lub zos Pas khas yog cov Hmoob Xyooj nyob. Yawg Vam Tub Thoj
yog tus mus tsim lub zos Npam Naj Cib. Tom qab no yog cov kwv Tij Hmoob Muas khiav
los nyob lub zos no tau li ib tiam neej thiab.
Kuv tau sau hais txog lub Zos Npam Naj Vas ntau xwb, tsis hais txog lwm lub zos.
Vim lub zos no yog lub muaj ntau tus tau mus kawm ntawv, thiab tau sawv nrog
Luag ua laj kam tej kam chaw.
Cov kwv tij uas tau qhia zaj dab neeg Hmoob tsiv los nyob Npam Naj Vas es kuv thiaj
muab los sau ua dab neeg rau sawv daws tau khaws tseg, yog cov muaj npe li nram no:
1. Nyiaj Kawm Yaj nyob Npam Naj Xees, Luam Nabthas
2. Ntsum Hauj Xyooj nyob Fresno, California
3. Vam Meej Xyooj nyob Atwater, California
4. Npuag Vas Vwj nyob Npam Naj Xees, Luam Nabthas
5. Nom Phaj Xyooj nyob Dan Kang, Luam Nabthas
Yog nej tsis pab qhia ces kuv yuav sau tsis tau zaj dab neeg los qhia rau cov xeeb
leej xeeb ntxwv tau paub txog peb keeb kwm yav tag los li.
Kuv thov ua nej sawv daws tsaug.
Kuv yog Kwm Xeeb Xyooj, lub npe hluas niam txiv tis hu ua Cheeb Xyooj.
Lub npe ua laj kam official name yog [Seng Xiong]
Ban NamVang
Daim Duab no yog lub zos Npam Naj Vas, Tam sim Photo by Seng Xiong
no tsis muaj neeg nyob lawm, yog hav zoo lawm.
Lub zos Tob Poos Ban Tao Pune
Photo by Seng Xiong 2011